Overslaan en naar de inhoud gaan

Mariene biodiversiteit van Nederland

Oscar Bos en Stefan Verheyen

Mineermot Spaanse aak ontdekt in Nederland

Erik van Nieukerken - 15 september 2006
/ Foto:

De mineermot van de Spaanse aak en de Noorse esdoorn is dit jaar voor het eerst in Nederland aangetroffen. Vlinderliefhebbers Martin van Stiphout en Arnold Schreurs ontdekten rupsen van het zeer kleine vlindertje in Limburg bij Heerlen, Kerkrade en Posterholt. Imago's van Stigmella aceris - de wetenschappelijke naam van de mineermot - zijn nog niet waargenomen in het wild. Het is wel gelukt om enkele rupsen in gevangenschap op te kweken tot volwassen dieren. 

Vraatsporen eerder aangetroffen
Vraatsporen - ook wel bladmijnen of mineergangen genoemd - van de rups van Stigmella aceris zijn al vanaf 2004 waargenomen in Posterholt. Ze zijn daar massaal aanwezig in bladeren van Noordse esdoorns en Spaanse aken, eveneens een esdoornsoort. In het aangrenzende deel van Duitsland zijn bomen ook aangetast. Pas deze zomer zijn voor het eerst de felgroene rupsen waargenomen.

Rupsen opgekweekt
Biologen hebben in september 2006 geprobeerd om rupsen van de mineermot op te kweken tot volwassen exemplaren (imago). De rupsen werden 'geoogst' uit de mineergangen op bladeren van de Spaanse aak. Zo lukte het om negen motjes uit te laten komen. Daarmee is de mot nu definitief uit Nederland bekend.

Reden uitbreiding soort nog onbekend
Onderzoeker Erik van Nieukerken van Naturalis, specialist op het gebied van mineermotten, heeft geen directe verklaring voor de plotselinge uitbreiding van de soort. Waarschijnlijk speelt het feit dat esdoorns nu overal buiten het oorspronkelijke gebied worden aangeplant een rol, hoewel Spaanse aken en Noorse esdoorns al lang in Nederland voorkomen.

Er zijn meer insecten en mineermotten die zich de afgelopen jaren spectaculair hebben uitgebreid. Het bekendste voorbeeld is de paardekastanjemineermot die zich vanuit de Balkan in twee decennia over heel Europa heeft verspreid. De verwachting is overigens niet dat de mineermot van de Spaanse aak en Noorse esdoorn een vergelijkbare schade aan bomen zal aanrichten als de paardekastanjemineermot. Wel geven oude mineergangen in bladeren de boom een vlekkerig uiterlijk.

Soortenrijke groep
In Nederland komen 82 soorten dwergmineermotten voor. De meeste komen in lage dichtheden voor en zijn zelden schadelijk. Uitzondering is de appelbladmineermot Stigmella malella , die soms veel schade kan toebrengen aan appelboomgaarden. De meeste mineermotten maken gangen in bladeren van bomen en struiken, enkele soorten leven op kruidachtige planten. Rupsen eten als het ware een spoor door het blad; aan beide zijden blijft de gang gesloten. Dergelijke sporen zijn van juni tot oktober waar te nemen. De rups van de esdoornmineermot leeft een tot twee weken in het blad. Daarna verpopt zij zich in een cocon op de grond.